हिंदुस्थान…असे नाव आहे ज्यासमोर सारे जग नतमस्तक होण्यास तयार आहे. असे का होऊ नये, कारण भारत कोणत्याही कामात मागे राहत नाही. आज देशाच्या स्वातंत्र्याला ७५ वर्षे पूर्ण झाली आहेत. म्हणजेच स्वातंत्र्याच्या अमृत महोत्सवाला आपण सामोरे जात आहोत. या ७५ वर्षांत देशात खूप काही बदलले, पण खूप काही घडले, जे संपूर्ण जगाने प्रथमच पाहिले. असेच काहीसे सिनेविश्वात म्हणजेच बॉलिवूडमध्ये घडले आहे. येथे अशा अनेक कामगिरी होत्या, ज्या भारताने प्रथमच मिळवल्या. चला तर जाणून घेऊया स्वातंत्र्यानंतर भारतीय चित्रपटसृष्टीने कोणते यश गाठले आहेत…
पहिला ऑस्कर
१९५८ मध्ये आलेला ‘मदर इंडिया’ हा चित्रपट भारताकडून पहिल्यांदा अधिकृतपणे ऑस्करसाठी पाठवण्यात आला होता. मात्र, विजयापर्यंत पोहोचल्यानंतरही हा चित्रपट ऑस्कर जिंकू शकला नाही. त्याचवेळी देशाला मिळालेल्या पहिल्या ऑस्करबद्दल बोलायचे झाले तर, भारताला पहिला ऑस्कर भानू अथैया (bhanu athaiya)यांनी दिला होता. १९८३ मध्ये आलेल्या ‘गांधी’ चित्रपटासाठी त्यांना सर्वोत्कृष्ट कॉस्च्युम डिझायनर श्रेणीत ऑस्कर देण्यात आला होता. इतकेच नाही तर या चित्रपटाने सर्वोत्कृष्ट चित्रपट पुरस्कार आणि सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्याच्या पुरस्कारासह इतर पाच ऑस्कर जिंकले.
परदेशात शूट झालेला पहिला चित्रपट
दरवर्षी देशभरात अनेक चित्रपट तयार होतात. हे चित्रपट फक्त हिंदीतच नाही तर इतर प्रादेशिक भाषांमध्येही बनतात. बऱ्याच काळापासून भारतीय चित्रपटांचे चित्रीकरण परदेशातही होत आहे. भारतीय चित्रपटांचे बहुतांश चित्रीकरण परदेशी भूमीवर केले जाते. दुसरीकडे, परदेशात चित्रित झालेल्या पहिल्या भारतीय चित्रपटाबद्दल बोलायचे झाले तर हा विक्रम राज कपूर यांच्या ‘संगम’ चित्रपटाने केला आहे. १९६४ मध्ये आलेला राज कपूर (Raj Kapoor) यांचा संगम हा चित्रपट परदेशात शूट झालेला पहिला भारतीय चित्रपट होता.
नवीन सिनेमॅटोग्राफी अ‍ॅक्टची निर्मिती
देशात ब्रिटिश राजवटीत चित्रपट हे लोकांपर्यंत पोहोचण्याचे एक उत्तम माध्यम बनले होते. अशा परिस्थितीत हा प्रयत्न थांबवण्यासाठी ब्रिटिश सरकारने १९१८ मध्ये सिनेमॅटोग्राफी कायदा लागू केला. या कायद्यांतर्गत, सेन्सॉर बोर्डाने चित्रपटांमधून ती दृश्ये काढून टाकली, ज्यामुळे ब्रिटिशांची प्रतिमा मलीन होत असे. मात्र, स्वातंत्र्यानंतर नवे यश संपादन करत १९५२ मध्ये सिनेमॅटोग्राफी कायद्यात बदल करून नवा कायदा आणण्यात आला. कायद्यात अभिव्यक्तीला अधिक महत्त्व देण्यात आले. स्वातंत्र्यानंतर सेन्सॉर बोर्डात झालेला बदल ही हिंदी चित्रपटसृष्टीची महत्त्वाची कामगिरी मानली जाते.
कान्स येथील पहिले भारतीय ज्युरी सदस्य
भारतीय चित्रपट अनेक दशकांपासून कान चित्रपट महोत्सवाचा भाग आहेत. १९४६ मध्ये या चित्रपट महोत्सवात चेतन आनंदच्या नीचा नगर या चित्रपटालाही पुरस्कार मिळाला होता. त्याचवेळी पहिल्या ज्युरी सदस्याबद्दल सांगायचे तर, १९५० मध्ये पुरस्कार जिंकल्यानंतर ४ वर्षांनी चेतन आनंदची या महोत्सवात आंतरराष्ट्रीय ज्युरी सदस्य म्हणून निवड झाली. या ज्युरीचे सदस्य असलेले ते पहिले भारतीय होते.
जगभरात १०० कोटी कमावणारा पहिला भारतीय चित्रपट
देश-विदेशातील अनेक चित्रपटांनी कमाईच्या बाबतीत अनेक विक्रम मोडले आहेत. मात्र, कमाईच्या बाबतीत विक्रम करणारा पहिला चित्रपट 1982 साली प्रदर्शित झाला होता. १९८२ मध्ये प्रदर्शित झालेला ‘डिस्को’ डान्सर हा जगभरात १०० कोटींचा व्यवसाय करणारा पहिला भारतीय चित्रपट होता. एवढेच नाही तर जगभरात २०० कोटींची कमाई करणारा ‘हम आपके है कौन’ हा चित्रपट पहिला भारतीय चित्रपट ठरला आहे.
हॉलिवूडमध्ये काम करणारा पहिला भारतीय कलाकार
भारतीय चित्रपटसृष्टीतील अनेक कलाकार आता हॉलिवूडमध्येही आपल्या टॅलेंटने सर्वांची मने जिंकत आहेत. पण जर आपण हॉलिवूडमध्ये काम करणाऱ्या पहिल्या भारतीय कलाकाराबद्दल बोललो तर साबू दस्तगीर हे असे करणारे पहिले भारतीय होते. त्याने द एलिफंट बॉय, जंगल बुक आणि द थीफ ऑफ बगदाद यांसारख्या चित्रपटांमध्ये काम केले आहे.
केंडल जेनरसोबत फोटोशूट करणारा पहिला भारतीय कलाकार
बॉलीवूड कलाकारांनी अनेक यश मिळवले आहे, परंतु फार कमी लोकांना माहित आहे की, दिवंगत अभिनेता सुशांत सिंग राजपूत (Sushant Singh Rajput)हा पहिला बॉलिवूड अभिनेता होता ज्याने मासिकाच्या मुखपृष्ठासाठी केंडल जेनरसोबत फोटोशूट केले होते.
कान्स फिल्म फेस्टिव्हलमध्ये भारत हा पहिला ‘कंट्री ऑफ ऑनर’ ठरला
२०२२ चा कान फिल्म फेस्टिव्हल भारतासाठी अनेक अर्थांने महत्त्वाचा होता. भारताने प्रथमच या महोत्सवात ‘कंट्री ऑफ ऑनर’ म्हणून सहभाग घेतला. कान्स फिल्म फेस्टिव्हलमध्ये या वर्षीपासून कंट्री ऑफ ऑनरची परंपरा सुरू झाली आहे हे लक्षात घेण्यासारखे आहे.
दैनिक बोंबाबोंबचा व्हॉट्सऍप ग्रूप जॉईन करण्यासाठी येथे क्लिक करा
