संगीताच्या दुनियेत एम.एस सुब्बुलक्ष्मी याचे नाव आजही ध्रुव ताऱ्याप्रमाणे तेवत आहे. महात्मा गांधी आणि पं जवाहरलाल नेहरू यांनाही सुब्बुलक्ष्मी यांच्या सुरेल आवाजाचे वेड लागले होते. सुब्बुलक्ष्मी यांचा जन्म 16 सप्टेंबर 1916 रोजी मद्रास येथे झाला. त्यांची आई षण्मुकावदीर अम्मल देवदासी समाजातील होती, ज्यांनी वीणा वाजवली आणि वडील सुब्रमण्यम अय्यर हे गायक होते. त्यांची आजी अक्कमल या व्हायोलिन वादक होत्या. सुब्बुलक्ष्मी यांना संगीताचा वारसा मिळाला, पण हा वारसा त्या इतक्या उंचीवर नेतील की भारताचे पहिले पंतप्रधान तिला ‘संगीताची राणी’ म्हणून संबोधतील हे कोणासही वाटले नसावे.
एम.एस. सुब्बुलक्ष्मी उर्फ कुंजम्मा यांची संगीताशी ओळख त्यांच्या आईने केली होती. त्यांची आई वीणा वादक होती. त्यांनी पं नारायण राव व्यास यांच्याकडून सुब्बुलक्ष्मीचे प्रशिक्षण घेतले. वयाच्या अवघ्या दहाव्या वर्षी सुब्बु यांनी पहिले रेकॉर्डिंग केले.त्यांच्या संगीत कारकिर्दीच्या सुरुवातीच्या काळात, सुब्बुलक्ष्मी आपल्या आईसोबत रंगमंचावर कार्यक्रम करत असे. त्या आईसोबत भजने म्हणायच्या. 1929 मध्ये वयाच्या 13 व्या वर्षी त्यांनी मद्रास म्युझिक अकादमीच्या मंचावर प्रथमच सादरीकरण केले. ही अकादमी कठोर नियमांसाठी ओळखली जात होती, जिथे वयाच्या बाबतीत अनेक बंधने होती. मात्र, सुब्बुलक्ष्मीची गाणी ऐकल्यानंतर त्यांना हा नियम मोडावा लागला आणि तरुण असूनही त्यांना गाण्याची संधी देण्यात आली.
असे म्हणतात की एम.एस. सुब्बुलक्ष्मी यांच्या गळ्यात सरस्वती उपस्थित होती. त्या गायच्या तेव्हा कुणी गंधर्व गात असल्याचा भास होत असे. सुब्बुलक्ष्मी केवळ भारतातच नाही तर जगभर प्रसिद्ध होत्या. 1966 मध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेसाठी न्यूयॉर्कमध्ये सादरीकरण करून त्यांनी इतिहास रचला. स्वामी विवेकानंदांनंतर यूएन आणि परदेशात कामगिरी करणाऱ्या त्या पहिल्या भारतीय आहेत.
यानंतर त्यांनी लंडन, कॅनडासह अनेक देशांमध्ये परफॉर्म केले. 1974 साली ‘रॅमन मॅगसेसे’ पुरस्कार मिळवणाऱ्या त्या पहिल्या भारतीय संगीतकार आहेत. 1975 मध्ये त्यांना पद्मविभूषण आणि 1968 मध्ये संगीत कलानिधीने सन्मानित करण्यात आले. हा पुरस्कार मिळवणाऱ्या त्या पहिल्या महिला आहेत. त्याच वेळी, 1998 मध्ये त्यांना भारताचा सर्वोच्च नागरी सन्मान ‘भारतरत्न’ प्रदान करण्यात आला. हा सन्मान मिळविणाऱ्या त्या पहिल्या संगीतकार आहेत.
पंडित जवाहरलाल नेहरू M.S. सुब्बुलक्ष्मीच्या गाण्याने ते इतके प्रभावित झाले की त्यांनी त्यांच्याबद्दल म्हटले – “मी कोण आहे, राणीसमोर एक सामान्य पंतप्रधान, संगीताची राणी”. तर लता मंगेशकर यांनी त्यांना ‘तपस्विनी’ असे संबोधले. उस्ताद बडे गुलाम अली खान यांनी त्यांना ‘सुस्वर्लक्ष्मी’ म्हटले. सरोजिनी नायडू यांनी त्यांना ‘नाइटिंगेल ऑफ इंडिया’ असे संबोधले.
दैनिक बोंबाबोंबचा व्हॉट्सॲप ग्रुप जॉईन करण्यासाठी या लिंकवर क्लिक करा
हेही वाचा
मलायका अरोराच्या आयुष्यात पुन्हा प्रेमाची एंट्री? या फॅशन स्टायलिस्टशी जोडलं जातंय नाव