राहुल देव बर्मन म्हणजेच आर डी बर्मन हे नाव भारतीय चित्रपट जगतात नेहमीच स्मरणात राहील. चाहते प्रेमाने त्यांना ‘पंचम दा’ म्हणत असत. 60 ते 80च्या दशकात अनेक सुपरहिट गाण्यांची रचना करणारे आर डी बर्मन, यांचा जन्म 27 जून 1939 रोजी झाला. त्यांनी आपल्या चित्रपट आणि संगीताने देशातच नव्हे, तर संपूर्ण जगात भारतीय चित्रपट संगीताला एक वेगळी ओळख मिळवून दिली. सलग तीन दशकं हिंदी सिनेमावर राज्य करणारे पंचम दा यांनी आपल्या संगीताने 331 चित्रपट सजवले.
आर डी बर्मन हे ब्रिटिश शासित कोलकाता (सध्याचे कोलकाता) येथील राहुल त्रिपुराच्या राजघराण्यातील होते. त्यांचे वडील सचिन देव बर्मन हिंदी चित्रपटसृष्टीतील प्रमुख संगीतकारांपैकी एक होते. तर आई मीरा देव बर्मन गीतकार होत्या. त्यांचे आजोबा नाबद्वीपचंद्र देव बर्मन हे त्रिपुराचे राजपुत्र होते आणि आजी मणिपूरची राजकन्या निर्मला देवी होत्या.
राहुल देव बर्मन यांचे प्रारंभिक शिक्षण बंगालमधून झाले. वयाच्या नवव्या वर्षी त्यांनी ‘ऐ मेरी टोपी पलट के आ’ हे पहिले गाणे संगीतबद्ध केले. हे गाणे त्यांचे वडील सचिन देव बर्मन यांनी 1956 च्या ‘फंटूश’ या चित्रपटात वापरले होते. असे म्हणतात की, ‘सर जो तेरा चकराये, या दिल डूबा जाए’ या गाण्याची धून राहुल देव यांनी बालपणातच बनवली होती, जी वडिलांनी 1957 मध्ये गुरु दत्तच्या ‘प्यासा’ या चित्रपटात वापरली होती. चित्रपटसृष्टीत प्रवेश करण्यापूर्वी पंचम दा ऑर्केस्ट्रामध्ये हार्मोनियम वाजवायचे. पण मुंबईत आल्यानंतर ते प्रसिद्ध सरोद वादक उस्ताद अली अकबर खान आणि पं. समता प्रसाद यांच्याकडून तबला वाजवायला शिकले. (rd burman birth anniversary lesser known facts about musical genius)
आर डी बर्मन संगीतकार सलिल चौधरी यांनाही आपला गुरू मानत. त्यांना 1959 मध्ये निरंजन दिग्दर्शित ‘राज’ चित्रपटाद्वारे संगीतकार म्हणून पहिली संधी मिळाली. परंतु, काही कारणास्तव हा चित्रपट पूर्ण होऊ शकला नाही. हा चित्रपट बंद होण्यापूर्वी त्यांनी गीता दत्त आणि आशा भोसले यांच्या आवाजातील दोन गाण्यांना संगीत दिले. प्रसिद्ध कॉमेडियन मेहमूद1961 मध्ये आलेल्या ‘छोटे नवाब’ चित्रपटात संगीतकार म्हणून एस.डी. बर्मन यांना कास्ट करण्यासाठी पाहत होते, पण त्यांनी याला नकार दिला. मग महमूदची नजर शेजारी तबला वाजवत असलेल्या राहुलवर पडली. मेहमूदला त्यांचे तबला वादन आवडले आणि त्यांनी आर डी बर्मन यांना चित्रपटाचे संगीतकार म्हणून साइन केले.
त्याच वेळी आर डी बर्मन यांच्या वैयक्तिक आयुष्याबद्दल बोलायचे झाले, तर दार्जिलिंगमध्ये त्यांची भेट रीता पटेल यांच्याशी झाली होती. रीताने त्यांच्या मैत्रिणींसोबत पैज लावली की त्या आर डी बर्मनबरोबर डेटवर जातील. रीताने ही पैज जिंकली आणि पंचम दा यांचे हृदयही. 1966 मध्ये या दोघांचे लग्न झाले होते पण हे लग्न फार काळ टिकू शकले नाही. दोघांमधील परस्पर मतभेदांमुळे 1971मध्ये त्यांचा घटस्फोट झाला.
त्यानंतर पंचम दा यांनी1980 मध्ये गायिका आशा भोसले यांच्याशी लग्न केले. आरडी बर्मनचे हे लग्नही आयुष्यभर टिकू शकले नाही आणि नंतर दोघे वेगळे राहू लागले.
अधिक वाचा-
–सिद्धू मुसवालानंतर सलमानची हाेणार निर्घूण हत्या? गोल्डी बारने अभिनेत्याला दिली धमकी; म्हणाला, ‘तो आमच्या निशाण्यावर आहे…’
–Birth Anniversary:घरातूनच मिळाले संगीताचे बाळकडू, जाणून घ्या आरडी बर्मन यांच्या आयुष्याशी संबंधित काही खास गोष्टी
